“Je hebt Mandela gevangen gezet”

In Jamaica is een dominee voor zijn of haar mensen tevens dokter, verpleegster, advocaat, taxichauffeur en politieagent, zegt collega Delroy, terwijl hij me als een acrobaat door de verkeersgekte van Kingston loodst. Het is vrijdagavond en wel de laatste vrijdag van de maand: de mensen met werk hebben weer geld. Terwijl de een de stad verlaat om terug te gaan naar het eigen huis in het land, gaat de ander er juist heen om geld uit te geven en uit te gaan. Om de haverklap gebruikt Delroy de claxon. Willen ze het leven behouden, dan moeten overstekende voetgangers zich soms met spoed uit de voeten moeten maken. En dan zijn er nog de vele diepe gaten in de weg. Ik vertel hem dat er wat mij betreft een nieuw racespel mag worden ontworpen: “Avoiding Potholes in Jamaica” (‘Vermijd de gaten!’). Hij lacht. Deze grap heb ik eerder gemaakt. De afgelopen weken ben ik met een andere collega meegelopen. Met Astor, die een fatsoenlijker rijstijl heeft. Bij hem hoeft een voetganger niet voor zijn leven te vrezen. Maar hij is weer iemand die contant belt of gebeld wordt. Waar hij trouwens bepaald niet de enige in is. Maar ook hij is een ster in het in hoog tempo ontwijken van de vaak enorme gaten in de wegen van Kingston.

Gisteren voor het eerst ook echt wat toeristische dingen gedaan. Daar was na het Bob Marley-museum in de eerste week nog niet weer van gekomen. Gezwommen in de Caribische Zee! Het water is verbazend warm en veel zouter dan ik gewend ben. Maar het mooist was het om Melvin te zien. Melvin is de Birmese collega die deze weken verbonden is aan dezelfde gemeente als ik. Hij is voor het eerst in het buitenland, en aangezien Birma nergens grenst aan de zee, is dit geheel nieuw voor hem. Eerst probeert hij er nog onderuit te komen: hij is verkouden, zegt hij, maar ik verdenk hem ervan dat hij bang is voor haaien. Gelukkig weet ik hem over te halen deze kans aan te grijpen. Ontroerend gewoon: eerst loopt hij de zee in tot voorbij zijn middel en als merkt hij hoe lekker het is, begint hij te lachen! De manier waarop hij lacht doet me denken aan het plezier zoals een baby dat kan hebben: zowel zijn ervaring als zijn reactie zijn direct en intens.

Na de aanschaf van enige souvenirs, waaronder een gebreide rastamuts, had ik een wel heel aparte ontmoeting. Een rastaman wilde me een Jamaica-polsbandje verkopen, waar ik echter geen belangstelling voor had. Hij vroeg me of ik uit Europa kwam. Inderdaad. Waarvandaan? ‘The Netherlands’. ‘You are the Dutchman’, zei hij. ‘I am the Dutchman’, antwoordde ik. ‘De Boer’, zei hij. ‘That’s my name’, riep ik verbaasd uit, waarna hij zei: ‘You put Mandela in prison for 26 years’. ‘ Thank you’, bracht ik verbouwereerd uit.

Voor wie de grap, die niet als grap bedoeld was, want de man was boos omdat ik geen polsbandje kocht, niet begrijpt: hij doelde op de Boeren, de uit Nederland afkomstige kolonisten van Zuid-Afrika, de bedenkers van de Apartheid. De man stelde mij aansprakelijk voor de gevangenschap van Mandela. Afgelopen zomer was ik in Denemarken, en toen ik daar ergens mijn naam noemde, reageerde iemand met ‘Frank de Boer’. Dat soort reacties in het buitenland ben ik gewend, maar deze man bedoelde iets heel anders. En zo ervaar ik ook als witte man eens wat het is om met een vooroordeel geconfronteerd te worden. En laten we wel wezen: ons land heeft natuurlijk wel een verleden. En ook al is Jamaica dan niet gekoloniseerd door Nederland maar door achtereenvolgens de Spanjaarden en de Engelsen, daar ben je je wel van bewust als je hier een tijdje rondloopt.

En ook het christendom heeft zijn verleden. Het christendom heeft kolonialisme gebracht. Het christendom heeft slavernij gebracht. En uiteindelijk heeft het christendom bevrijding gebracht. En dat is het goede nieuws, dat ook met hoofdletters geschreven mag worden. Uiteindelijk heeft het evangelie-zelf het gewonnen van de verkeerd begrepen versies ervan. En zo is voor Jamaicanen, en dat geldt echt voor praktisch elke Jamaicaan, God de bron van alle kracht, en een betere vriend dan Jezus is niet denkbaar, omdat Hij ook Verlossing brengt. De Caribische theologie is trots, geëmancipeerd en vaak verrassend oecumenisch. Het Jamaicaanse volkslied is het enige volkslied ter wereld dat een gebed is. En de Jamaicanen vechten vanuit die kracht voor een beter Jamaica. Want dat is tegelijk het verbazende feit: corruptie en geweld zijn aan de orde van de dag.

Na twee weken Kingston ga ik nu twee weken meelopen in een gemeente in het land, in de ‘rural area’. Highgate heet de plaats. Mijn collega daar heet Leo. Morgen komt hij me ophalen. Ik ben benieuwd.